طراحی و تبیین مدل مفهومی سازمان فضیلت گرا: مطالعه موردی دانشگاههای استان یزد (دانشگاه پیام نور، آزاد اسلامی و دانشگاه یزد)

تا چند دهه اخیر مفهوم فضیلت با جامعه علمی تناسب چندانی نداشت و بیشتر مرتبط با حوزه های فلسفه، مذهب و خدمات اجتماعی بود تا دنیای سازمان و سود و کسب و کار. در تحقیقات مدیریتی و سازمانی نیز عمده توجه بر حل مسئله، موقعیت رقابتی، رفع شکاف های عملکردی، دستیابی به کارآیی، اثر بخشی و سودآوری بود تا بر شناسایی و شکوفایی جنبه های متعالی و حیات بخش سازمان ها و انسانها و فضایل سازمانی. با آغاز قرن بیست و یکم، سازمان ها گرایش بیشتری به سمت فضائل اخلاقی و انسانی پیدا کرده اند و از طریق تأکید بر فضائل سعی نموده اند تا خلاءهای معنوی و اخلاقی و عاطفی کارکنان خود را بر طرف سازند. این تأکید در مطالعات جدید سازمانی باعث شده است تا با مفهوم جدیدی به نام سازمان فضیلت گرا روبه رو شویم. در این رساله بر آنیم تا شاخص های موثر بر سازمان فضیلت گرا را شناسایی کرده و مدلی برای آن ارایه دهیم. بدین منظور ابتدا با مطالعه و بررسی متون علمی، ادبیات تحقیق در زمینه سازمان فضیلت گرا تدوین شد. سپس با توجه به ادبیات تحقیق، شاخص ها و فضایل موثر در ایجاد سازمان فضیلت گرا استخراج شد. در مرحله بعد با تشکیل پانل دلفی و سه دور اجرای تکنیک دلفی در مورد این شاخص ها و فضایل اجماع حاصل شد. شاخص ها و فضایل بدست آمده مبنای تهیه پرسش نامه اصلی رساله قرار گرفت. از آنجا که جامعه آماری تحقیق کلیه کارکنان و اعضای هیئت علمی دانشگاههای استان یزد (دانشگاه پیام نور، آزاد اسلامی و دانشگاه یزد) می باشند، برای هر دانشگاه 250 پرسش نامه ارسال شد و نهایتا از دانشگاه یزد تعداد 170 پرسش نامه، از دانشگاه پیام نور استان یزد تعداد 211 پرسش نامه و از دانشگاه آزاد اسلامی یزد تعداد 193 پرسش نامه جمع آوری شد. در مرحله بعد بر اساس داده های حاصل از پرسش نامه، از طریق تحلیل عاملی اکتشافی پنج عامل اصلی شامل رهبری، فرهنگ سازمانی، منابع انسانی، ساختار و فرایند و توجه به ذینفعان (محیط) از شاخص ها استخراج شد که این پنج عامل در مجموع 81.305 درصد از تغییر پذیری (واریانس) متغیرها را توضیح می دهند. سپس مدل مفهومی سازمان فضیلت گرا از روی عوامل بدست آمده طراحی شد. پس از آزمون مدل مفهومی توسط نرم افزار لیزرل در سه جامعه و مقایسه آنها مشخص شد که سه جامعه اختلاف معنی داری با یکدیگر ندارند و نهایتا یک مدل عملیاتی به عنوان مدل مفهومی سازمان سازمان فضیلت گرا در دانشگاه های استان یزد طراحی شد. نتایج حاصل از تحلیل مسیر حاکی از این است که از میان پنج عامل استخراجی، عامل فرهنگ سازمانی بیشترین اثر مستقیم را بر سازمان فضیلت گرا دارد و عامل توجه به ذینفعان (محیط) از لحاظ مجموع آثار مستقیم و غیر مستقیم، رتبه اول را در سوق دادن سازمان به فضیلت گرایی به خود اختصاص داده است. لذا پیشنهاد می شود مدیران با سرمایه گذاری روی عوامل فرهنگ سازمانی و توجه به ذینفعان سازمان خود را به میزان بیشتری به سوی فضیلت گرایی سوق دهند.